"Thắng & Thua" là nơi tâm hiện ra rõ nhất
Thắng & Thua
Thua
Có những cú ippon không chỉ đánh trúng men, kote hay do — mà đánh trúng cái tôi.
Trong một trận đấu, khoảnh khắc bị chém trúng có thể kéo theo cảm giác buồn bực, hối tiếc, tự trách hay thậm chí là xấu hổ. Những cảm xúc ấy rất thật. Chúng trồi lên từ bản năng sinh tồn của cái tôi — vốn không muốn thua, không muốn bị xem là yếu kém. Và rồi, một đòn đánh từ đối thủ vô tình trở thành một nhát cắt vào điểm yếu trong tinh thần. Cái tôi bị trúng đòn không phải vì điểm số, mà vì nó không muốn bị nhìn thấy là chưa đủ.
Thắng – thua trên sàn đấu chỉ là hình tướng. Điều đáng giá hơn là khả năng nhận biết phản ứng nội tâm, và kiên định trước dòng chảy của nội tâm đó. Khi cảm xúc thất vọng xuất hiện, thay vì trốn tránh hay đàn áp, có thể chọn cách lặng lẽ quan sát CẢM XÚC. Nhận ra: “Đây là buồn bực.” “Đây là mong muốn được công nhận.” “Đây là tâm sân khi không đạt như kỳ vọng.”
Sự chấp nhận cảm xúc không đồng nghĩa với yếu đuối. Trái lại, đó là nền tảng để chuyển hóa. Chỉ khi cảm xúc được thấy rõ, không bị phủ nhận, nó mới có thể tan đi một cách tự nhiên.
Thắng
Trong Kendo, cũng như trong Thiền, cú đánh rõ nhất không nằm ở shinai, mà nằm ở tâm thức.
Introspection – sự soi chiếu nội tâm
Thua
Ippon không chỉ là điểm số. Nó trở thành một tấm gương. Một đòn thua cũng là nơi cái tôi lộ diện rõ nhất. Và vì thế, đó là cơ hội tốt nhất để nhìn vào bên trong. Tìm hiểu về bản thân là một hành trình thú vị và nhiều ý nghĩa.
Introspection không phải là ngồi xuống để tìm ra điều gì đúng – sai, cũng không phải để lập kế hoạch cải thiện. Đó là khoảnh khắc ở lại đủ lâu với cảm xúc, không đẩy đi, không bám vào, để thấy rõ tâm đang phản ứng như thế nào.
Sự quan sát ấy không cần lời giải. Nó chỉ cần sự có mặt.
Đó chính là introspection – không phải đi tìm câu trả lời, mà là ở trong khoảnh khắc đủ lâu để thấy rõ điều đang diễn ra, không qua lớp kính của lý trí hay đánh giá.
Và khi tâm được thấy rõ như vậy, cái tôi dần mất đi quyền điều khiển. Cảm xúc vẫn đến, nhưng không kéo đi. Thua vẫn là thua, nhưng không còn là một vết cắt. Nó chỉ là một phần của trận đấu – và một cơ hội để thấy lại chính mình, trong sự thật trần trụi mà không cần phải lý giải.
Thắng
Nhiều người chỉ quay vào trong khi thất bại. Nhưng introspection thật sự cần thiết ngay cả khi đang thắng, thậm chí còn hơn. Vì khi thắng, tâm dễ bị xao nhãng. Sự tỉnh táo dễ mờ đi trong cảm giác “đang làm đúng”.
Ý nghĩa của introspection trong chiến thắng là:
– Có thể thấy rõ niềm vui đang đến từ đâu.
– Có thể hỏi: Mình vui vì học ra được điều gì, hay vì mình hơn người kia?
– Có thể nhận ra sự dính mắc trong cảm giác “muốn được thấy là mạnh”.
Chiến thắng, nếu nhìn sâu, không phải là đánh bại người khác. Mà là đánh trúng đúng lúc, đúng kỹ thuật, với một cái tâm không bị lay động. Không gấp. Không khẳng định. Không tìm kiếm gì ngoài sự trọn vẹn trong khoảnh khắc đó. Khi introspection có mặt cả trong lúc thắng, chiến thắng mới trở thành một tấm gương soi lại chính mình, thay vì là cái cớ để cái tôi lớn lên.
Thắng hay thua không còn là chướng ngại. Chỉ còn sự thật: đang tập, đang sống, đang học cách buông cái tôi – qua một đường kiếm.